618. Oorlog en bevrijding rond het Instituut voor Doven 1944-1945




Foto's volgen nog!

Op 6 juni 2014 is het precies 70 jaar geleden dat de geallieerde legers op de stranden van Normandië landden. Dit was toen het begin van de bevrijding van de Europese landen die door Duitse troepen bezet waren.

Onderstaande verhaal is geschreven door Br. Celestinus Vencken.

Op 6 juni 1944 landden de geallieerde legers legers op de stranden van Normandië. Daarmee begon de bevrijding van de Europese landen die door Duitse troepen bezet waren.
Eind augustus stonden de bevrijders aan de Belgische grens en toen begon het niet alleen voor België maar ook voor ons land spannend te worden.

De leerlingen van het Instituut blijven na de zomervakantie thuis
Omdat het reizen per trein in ons lang gevaarlijk begon te worden, besloot de directie van het Instituut de kinderen na de zomervakantie 1944 niet terug te laten komen.
Het was al meermalen gebeurd dat treinen door geallieerde vliegtuigen beschoten werden. Het doel van die beschietingen was troepverplaatsingen van de Duitsers te voorkomen. Toen ik na de paasvakantie dove kinderen in Vlissingen moest ophalen zag ik dat achter de locomotief van onze trein afweergeschut stond opgesteld.

Zondag 17 september 1944: een dag om nooit te vergeten
Op deze stralende herfstdag zat de lucht vol motorgeronk: een enorme luchtvloot van Amerikaanse en Engelse transportvliegtuigen en zweefvliegtuigen (gliders). Het viel ons op dat juist boven het Instituut die luchtvloot zich in drie formaties splitste. Een formatie ging in ongeveer noordelijke richting vliegen, een andere boog af naar het noordoosten en een derde nam de oostelijke richting. Deze luchtactie maakte deel uit van een grote militaire operatie: Market Garden. Dit plan van de geallieerden hield in dat parashutisten een aantal bruggen zouden veroveren en bezetten, o.a. te Son en Breughel, Sint Oedenrode, Veghel, Grave, Nijmegen en Arnhem. Vervolgens zouden de geallieerde legers via een smalle corridor naar Arnhem oprukken en ten noorden van die stad van Duitsland binnentrekken.

Op 18, 21 en 23 september werden door de geallieerden nog meer vliegtuigen met parachutisten ingezet. Aan deze acties namen de Poolse militairen deel.
Intussen hadden de Duitsers op de Theerestraat, schuin tegenover het Instituut, een wagen met afweergschut opgesteld en werd op de laag vliegende toestellen geschoten. Een zweevliegtuig raakte los van het transporttoestel dat het naar zijn bestemming moest vliegen. Wij zagen die glider langzaam dalen, vlak langs het Instituut ter hoogte van de dakgoot. Het toestel kwam in Halder neer en de inzittenden werden door de Duitsers gevangen genomen. Enkele weken later werd een Engels vliegtuig boven de Theerenheide door Duits afweergeschut getroffen. Het was vier uur 's middags. De broeders zaten in de eetzaal koffie te drinken. Wij zagen hoe het toestel geraakt werd. Er vielen vier donker gekleurde voorwerpen uit; of het mensen waren, was niet te zien. Het vliegtuig verloor snel hoogte en stortte neer op een weiland achter het instituut. En wij probeerden nog bij het toestel te komen maar dat was helaas onmogelijk. De vlammen sloegen eruit en door de hitte begon de munitie te ontploffen. (Enkele maanden na de bevrijding van Sint Michielsgestel kwam een Engelse officier bij de broeders inlichtingen over het verongelukte vliegtuig. Ik heb toen precies kunnen vertellen wat er gebeurd was. He toestel is later door de Engelsen opgegraven).

Gevaarlijke situaties rond en binnen het instituut
De Duitsers en de geallieerden beschoten elkaar over grote afstand. Het werd nu ook gevaarlijk om de tuin in te gaan. Dat ondervonden een medebroeder en ik. Een keer moesten we ons zelfs plat op de grond laten vallen om niet getroffen te woden door overkomende granaten. In de tuin waren verschillende granaatrechters, veroorzaakt door neergekomen projectielen.
Op de speelplaats van de jongensafdeling kwam een granaat terecht. Het projectiel veroorzaakte nogal wat schade. Er sneuvelden veel ruiten en in de muur van een ziekenkamer werd een groot gat geslagen. Gelukkig lagen enkele zieke kinderen op een kamer aan de voorzijde van het instituut en waren er geen slachtoffers te betreuren.
De laatste avonden voor de bevrijding brachten wij samen met de evacués in het souterrain (kelderruimte) door. Wij zaten daar op strozakken en baden samen de rozenkrans. Sommige broeders en ook een aantal gasten brachten daar zelfs de nacht door.



Voor een tweede keer werd het instituut door een granaat getroffen. Er werd een enorme ravage in de bestuurszaal aangericht. Er was een groot gat in de muur en de inventaris was voor een groot deel vernield. Gedurende de hele oorlog was er geen enkele Duitsers in het instituut geweest. De Duitsers die al enige tijd in de boerderij verbleven, gebruikten de toren van het instituut als uitkijkpost.

Geweldige ontploffing
De avond voor de bevrijding kwam een afdeling Duitse soldaten de trap af naar het souterrain. Wij wisten niet waar die zo plotseling vandaag kwamen, maar omdat buiten aanhoudend werd geschoten, was het voor ons duidelijk dat de bevrijding aanstaande was.
Op een gegeven ogenblik hoorden wij een geweldige ontploffing. Dat moest de brug over de Dommel zijn die kennelijk door de Duitsers was opgeblazen.
Na een half uur hoorden wij de commandant van de Duitsers zeggen: Wit ziechen zutruck auf Halder (wij trekken terug op Halder). Twee soldaten moesten achterblijven bij de telefoon waarvoor de lijn blijkbaar al een tijd van tevoren was aangelegd. Het is mogelijk dat de aanwezigheid van de Duitse uitkijkpost in de toren Engels granaatvuur heeft aangetrokken waardoor de bestuurszaal getroffen was.
Toen wij begonnen met het bidden van de rozenkrans zagen wij dat de twee soldaten meebaden. Later heb ik een tijdje met ze zitten praten. Ze vertelden dat ze de oorlog moe waren en hoopten dat die gauw afgelopen was. Toen een van hen de telefoon opnam om te bellen bleek dat die niet meer werkte. Hij zei tegen de andere: Es funkt nicht mehr. (hij doet het niet meer).
Later bleek dat br. Leovigild en br. Theocritus de telefoonlijn buiten hadden doorgeknipt.
De nacht sliepen wij niet veel want het was voor iedereen, ook voor de twee Duitse soldaten, een spannende nacht. Het uur van de bevrijding was aangebroken, maar.... hoe lang zou het duren?

23 oktober, Sint Michielsgestel bevrijd
De Engelse soldaten van de 51 Highland Division hadden in de nacht van 22 oktober op 23 oktober een noodbrug over de Dommel gelegd waarbij twee miliatiren sneuvelden. Toen wij 's morgens buiten kwamen, zagen wij op het gazon zware Engelse Shermantanks staan. Wij konden nu onze bevrijders de hand schudden en hun banken voor onze bevrijding. Een grote blijdschap maar ook zekere ontroering is er dan als je beseft, dat je na vier lange jaren van onderdrukking eindelijk vrij bent: geen persoonsbewijs meer nodig, geen aanplakbiljetten dat mensen gedwongen worden voor de Duitsers te werken of dat verzetsstrijders gefulsilleerd zijn, geen controles meer op straat of in de trein enz.
De twee Duitsers gaven zich over aan de Engelsen. Zij werden goed behandeld. Wij hoorden dat Schijndel daags tevoren bevrijd was hetgeen voor de evacués een extra reden tot vreugde was. Een aantal van hen keerde dezelfde dag nog naar huis terug. Dat de strijd nog niet afgelopen was bleek uit het feit dat Boxtel, Vught en Den Bosch respectievelijk pas op 24, 26 en 27 oktober bevrijd werden.